silicon dioxide (SiO2)

Το διοξείδιο του πυριτίου, το οποίο είναι γνωστό και ως πυριτία (silica), είναι ένα οξείδιο του πυριτίου με το χημικό τύπο SiO₂ Απαντάται συχνά στη φύση ως χαλαζίας και σε διάφορους ζωντανούς οργανισμούς.

Αποτελεί το κύριο συστατικό της άμμου, πολλών περιοχών της γης.
Είναι ένα υλικό που αφθονεί, καθώς αποτελεί συστατικό πολλών ορυκτών και συνθετικών προϊόντων.

Σ΄αυτά περιλαμβάνονται ο τετηγμένος χαλαζίας (fused quartz), το ατμίζον διοξείδιο του πυριτίου (fumed silica), η γέλη διοξειδίου του πυριτίου και αεροπηκτώματα.

Το διοξείδιο του πυριτίου χρησιμοποιείται σε δομικά υλικά, ως ηλεκτρικός μονωτής στην μικροηλεκτρονική και ως συστατικό τροφίμων και έκδοχο φαρμάκων.

Το λεπτοδιαμερισμένο κρυσταλλικό διοξειδίο του πυριτίου είναι τοξικό και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή φλεγμονή των βρόγχων (βρογχίτιδα) και των πνευμόνων [πυριτίαση (silicosis)], καρκίνο του πνεύμονα και αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ερυθηματώδη λύκο και ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Η πρόσληψη άμορφου διοξειδίου του πυριτίου, σε υψηλές δόσεις προκαλεί βραχυχρόνια, αλλά θεραπεύσιμη φλεγμονή.

Το διοξείδιο του πυριτίου χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων, ως παράγοντας ροής σε κονιοποιημένα τρόφιμα, ή ως προσροφητικό νερου.

Χρησιμοποιείται ως αντισυσσωματικός παράγοντας σε κονιοποιημένα τρόφιμα όπως σε το χλωριούχο νάτριο, τα καρυκεύματα και σε μη γαλακτοκομικά υποκατάστατα κρέμας.

Το διοξείδιο του πυριτίου είναι βασικό συστατικό της γης διατόμων (diatomaceous earth). Το κολλοειδές διοξείδιο του πυριτίου χρησιμοποιείται ως διαυγαστικό μέσο των κρασιών, του ζύθου και των χυμών.

Στα φαρμακευτικά προϊόντα, το διοξείδιο του πυριτίου βοηθά τη ροή σκόνης και στην κατασκευή χαπιών και καψουλών ως έκδοχο. όταν σχηματίζονται χάπια.

Η πυριτίαση είναι μια μορφή επαγγελματικής πνευμονικής νόσου που προκαλείται από εισπνοή κρυσταλλικής σκόνηςδιοξειδίου του πυριτίου.

Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και ουλές με τη μορφή οζιδικών βλαβών στους άνω λοβούς των πνευμόνων. Είναι ένας τύπος πνευμονοκονίασης .

Η πυριτίαση (ιδιαίτερα η οξεία μορφή) χαρακτηρίζεται από δύσπνοια , βήχα, πυρετό και κυάνωση (γαλάζιο δέρμα). Μπορεί συχνά να διαγνωστεί εσφαλμένα ως πνευμονικό οίδημα (υγρό στους πνεύμονες), πνευμονία ή φυματίωση.

Η πυριτίαση είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον 43.000 θανάτους παγκοσμίως το 2013, από τουλάχιστον 50.000 θανάτους το 1990.

Το διοξείδιο του πυριτίου είναι επαγγελματικός κίνδυνος για άτομα που κάνουν αμμοβολή, ή δουλεύουν με προϊόντα που περιέχουν κονιοποιημένο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου.

Το άμορφο διοξείδιο του πυριτίου, όπως η καπνοπυριτία (fumed silica), μπορεί να προκαλέσει μη αντιστρεπτή βλάβη στον πνεύμονα σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά δεν συσχετίζεται με ανάπτυξη πυριτίασης.

Παιδιά, ασθματικοί κάθε ηλικίας, αλλεργικοί και οι ηλικιωμένοι (που όλοι τους έχουν μειωμένη χωρητικότητα πνεύμονα, μπορεί να επηρεαστούν σε λιγότερο χρόνο.

Το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου είναι επαγγελματικός κίνδυνος για όσους δουλεύουν με πέτρινους πάγκους, επειδή η διαδικασία κοπής και εγκατάστασης των πάγκων δημιουργεί μεγάλες ποσότητες αερομεταφερόμενου διοξειδίου του πυριτίου.

Το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου που χρησιμοποιείται στην υδραυλική ρηγμάτωση (hydraulic fracturing) παρουσιάζει κίνδυνο υγείας για τους εργαζομένους.